In opdracht van Ateliers Majeur werkten we in het voorjaar van 2013 op de school in onze ‘achtertuin’, de J.B. Kanschool, aan creatief leren. We verbinden kunstlessen aan thema’s die ook in de andere vakken aan de orde komen. Zo leren de kinderen tegelijkertijd uit de boeken én door middel van ervaren, onderzoeken, bedenken en maken. De school heeft ons gevraagd samen iets te doen aan de verkeersveiligheid bij de oversteekplaats voor de school. Met de provincie is al contact opgenomen.
Het begin: monsters op de weg.
Groep 1
Oversteken mag je niet zelf, als je vier bent. Dat is veel te gevaarlijk, want er rijden auto’s. En fietsen. En ook vrachtwagens en trekkers.
In de kring liggen twee grote vellen karton. Daarop tekenen de kleuters van groep 1 van de J. B. Kanschool samen een weg (vierbaans!), een smal voetpad met allemaal grijze tegels erlangs, auto’s op het asfalt en fietsen op het fietspad. Naast een zebrapad staat een stoplicht met het rode licht boven, het groene onder en middenin een oranje licht. Want we willen veilig naar de overkant.
Ieder kind krijgt een klein gekleurd papiertje en viltstiften om iets te tekenen waarvoor je goed moet uitkijken. Viltstiften omdat ze daar vertrouwd mee zijn. Het gaat ons in deze les om het tekenen van wat je denkt, niet om het onderzoeken van materiaal.
Er verschijnen niet alleen trekkers en vrachtwagens, maar opeens ook monsters. Antonetta heeft zelfs een krokodil getekend.
We leggen alle gevaarlijke dingen bij elkaar op de ‘weg’. Maar hoe steek je nou over tussen de monsters? Weten die wel dat ze voorzichtig moeten zijn voor overstekende kinderen? Volgens Cornelis zijn ze niet zo eng, alleen een beetje dom.
Groep 2
Op de grond liggen alle getekende oplossingen om veilig aan de overkant van de weg te komen. Goitse maakte een hele lange brug van zijn hut naar school, Julius een kabelbaan, Wessel bedacht een grote sterke muis waarop je kunt rijden en er zijn vooral héél veel zebrapaden, met en zonder voetgangerslichten. We wonen in een klein dorp, dus zebrapaden en verkeerslichten kennen deze kleuters niet van naast de deur.
Groep 3 – 4
De meeste kinderen worden met de auto naar school gebracht. Sommigen kwamen vandaag op de fiets, eentje lopend en een op de step.
Enkele kinderen mogen al zelf oversteken, maar waarom je nou twee keer links moet kijken? Een meisje weet dat er intussen nóg een auto aan kan komen. Een jongen maakt een wijze opmerking:
‘Niet de auto is gevaarlijk, maar de mens!’
Ze vinden het allemaal handig als het oversteken bij de school veiliger zou zijn dan nu het geval is, de voorstellen lopen uiteen van voor de hand liggende ideeën als een zebrapad, verkeersdrempels, verkeersborden en stoplichten tot tunnels en voetgangersbruggen en een verkeersbrigadier.
Door foto’s te laten zien van ‘straatkunst’ (humor!), gaan hun gedachten in een stroomversnelling: geschilderde dieren, of de héle weg als één groot zebrapad zodat je als voetganger altijd voorrang hebt! Of een korfbalveld op het asfalt! ‘Jaaa!’ roepen alle meisjes. Een voetbalveld! ‘Jaaa!’ roepen alle jongens. Een achtbaan helemaal over de weg! Jáááá! roept de hele klas. Ze schreeuwen enthousiast door elkaar heen, niemand heeft meer het geduld om een vinger op te steken.
Allemaal krijgen ze een groot vel papier en viltstiften om hun ideeën visueel te maken. Voor een enkeling is het lastig kiezen uit zóveel mogelijkheden: ‘juf, ik weet niks’… ‘Heb je geen idee of zijn het er te veel?’ ‘Te veel’.
Veel kinderen tekenen eerst een weg met auto’s en daarna nep- bedreigingen op of langs de weg: een draak, vuur, bloedvlekken, een man met een bijl, een auto- versnipperaar, enorme muizenvallen of een heel leger met tanks en bommenwerpers. Enkelen tekenen tunnels en bruggen, een rotonde of een poort, en enkelen tekenen ‘lieve’ namaak-gevaren zoals een hondje en een hert.
In de week hierna gaan ze met hun eigen leerkracht een plattegrond maken van de situatie. Goed kijken: hoe ligt de weg, hoe breed is het fietspad, het trottoir, hoe ziet de oversteekplaats met hekje en strepen eruit, de parkeervakken, het verkeersbord ‘overstekende kinderen’…
Groep 5 tm 8
De oudere kinderen krijgen een iets uitdagender opdracht. We verdelen de weg in zones. Zone 1 is direct aan het schoolplein, met de oversteekplaats. Zone 2 is wat verder weg naar elke kant en zone 3 is het stuk bij het 60 km bord aan de ene kant en het kruispunt aan de andere kant. Voor elke zone gaan de leerlingen maatregelen bedenken die de verkeersveiligheid vergroten voor kinderen.
Kleur is een signaal
Het belangrijkste idee van groep 5-6 is door middel van kleur goed zichtbaar maken dat er een school is. De school versieren of schilderen, kleuren op het hek, op het gebouw en de speelplaats, bomen weghalen en het dak hoger maken. Of vormen en kleuren op de weg aanbrengen, graffity op het wegdek schilderen en een spandoek over de weg. En automobilisten laten schrikken met harde geluiden, enge tekeningen of vanzelf omhoog komende muren en hekken. Met meester Pieter gaan ze komende week van alles uitproberen.
Groep 7-8 bedenkt bijna alleen dingen die echt uitvoerbaar zijn. Net- echt geschilderde ravijnen en gaten, bulten, dieren en mensen op het wegdek, kleurvlakken en -banen op het asfalt, ‘apen’ in de bomen. Zij krijgen een vervolgopdracht om verder te gaan met ontwerpen.
Uitwerken
Groep 1
Twee weken later vraag ik de kinderen: ‘Weet iemand wat een voetganger is?’ Ja hoor: ‘iemand die loopt’.
Eerst tekenen de kleuters een grote, lange weg op het schoolplein. Met een stoep erlangs. Ze gaan voetgangers op de stoep tekenen. Daarvoor gebruiken we een trucje. De zon schijnt, dat is handig, kijk, ik zie mijn schaduw op de tegels. Ik doe voor met ons vierjarige buurmeisje hoe je met stoepkrijt een schaduw omtrekt. Zij staat heel stil, met haar armen wijd, net zo lang tot haar schaduw is vastgelegd. Binnen de contouren kan ze zelf ogen en een mond tekenen, haren en kleren.
Daarna maken we tweetallen en met een beetje hulp van Marcel en juf Mirre tekenen alle kinderen elkaars schaduw. De schaduwen krijgen gezichten. Eromheen verschijnen eigen bedenksels.
Groep 2
‘Een zebrapad is een zebra omdat we dan allemaal weten dat het een zebrapad is!’
En géén giraffepad.
Nynke legt het nog één keer uit: ‘een zebrapad kan geen giraffe zijn omdat een giraffe geen strepen heeft maar een soort stippen en een zebrapad is juist een zebra omdat het een zébrapad is!’ Ze gaat erbij staan en loopt naar het midden van de kring, met haar handen dikke strepen in de lucht gebarend.
Ik laat foto’s zien van andersoortige oversteekplaatsen, die tóch als zebrapad te herkennen zijn. Een regenboogpad, een zebravispad, een bloemenpad, blauwe cirkels en gekleurde blokken. Dat vinden ze wel interessant en ze hebben zin om buiten met stoepkrijt nieuwe zebrapaden te tekenen. Eerst tekenen ze de weg, met twee evenwijdige lange lijnen. Tussen de lijnen komen de oversteekplaatsen. Eerst tekenen ze nog wat klein en aarzelend en blijven dicht bij de beelden die ze op de foto’s gezien hebben.
Een zebrapad is niet altijd zwartwit
Na enige tijd durven ze meer. Een half uur later zijn er stevige gekleurde blokken, strepen en cirkels op het plein getekend en zijn er een heleboel wegen bij gekomen met huizen erlangs en nieuwe oversteekplaatsen: een ster, golven, zelfs een groen met wit voetbalstadion- pad, waarover je schoppend tegen een blauwe bal naar de overkant kan.
Groep 3-4
Met behulp van de tekeningen van twee weken geleden gaan de leerlingen nu een maquette maken voor de plattegrond die ze intussen met juf Hennie in de gang hebben gemaakt.
Sommige kinderen vallen uitgehongerd op de plankjes, kartonnetjes en stokjes aan en verzamelen zoveel dat het niet eens op hun tafeltje past. Zij laten zich leiden door het materiaal, beginnen ergens aan, breken het weer af, maken weer iets anders tot ze tevreden zijn. Ze zijn zelf verbaasd over wat ze gemaakt hebben.
Anderen gaan bedachtzamer te werk, kijken eerst wat ze nodig hebben om hun doel te bereiken en gaan dan op zoek. Dat is lastiger en kost meer tijd. Maar na een uur heeft iedereen, samen of in z’n eentje, een hele mooie maquette gemaakt.
Op Twitter schrijft de directeur:
Obs Mr. JB KanschoolPrachtig eindresultaat groep 3/4 #creatiefleren
Groep 5 – 6 gaat de diepte in
In groepjes tekenen de leerlingen op het schoolplein een gat in perspectief met behulp van een touw, stoepkrijt en een camera.
Groep 7 – 8
In de tussenliggende week hebben de oudste leerlingen prachtige uitgewerkte plattegronden gemaakt van de straten en huizen rond de school. De ontwerpen die ze twee weken geleden gemaakt hebben, tekenen ze nu in perspectief.
Terwijl de groepen 1 tm 6 verder gaan met nieuwe schoolthema’s, werkt groep 7-8 het verkeersprobleem verder uit in detail.
Na het perspectivisch tekenen mopperen de leerlingen bij juf Sietske: ze willen bouwen, grote dingen maken. Twee weken later krijgen ze die kans.
Bruggen Tweewielers heeft hele grote dozen gebracht, die, in stukken gesneden, goed als ondergrond kunnen dienen voor maquettes. Enkele kinderen weten wat dat is: een model op schaal. Het woord ‘maquette’ opschrijven blijkt moeilijker.
Voordat ze kunnen beginnen moeten ze kiezen: welk ontwerp uit het groepje is het beste uitvoerbaar? Welk idee gaat goed werken? (Niet: wat is de mooiste tekening.) Dus ze overleggen, overwegen, proberen, schetsen, discussiëren, onderzoeken oplossingen en materialen, overleggen opnieuw en nemen besluiten. Veel is er die les nog niet gebouwd. Toch hebben ze heel veel gedaan.
Tenslotte
Weer twee weken later hebben de leerlingen met de politie snelheidsmetingen uitgevoerd die er niet om liegen. Automobilisten naderen de oversteekplaats inderdaad met veel te hoge snelheid. De maquettes zijn eindelijk klaar. Op het schoolplein hebben alle groepjes een stukje van deze animatie gemaakt. In het filmpje wordt duidelijk hoe een automobilist de snelheidsremmers ervaart.
Verkeersremmers van AlleskAn op Vimeo.
In het echt
De provincie heeft op basis van de ontwerpen van de leerlingen een felgekleurde verkeersdrempel aangelegd. In de herfst hebben alle kinderen onder leiding van Marcel een zelfportret getekend.
Dertig van die tekeningen markeren nu, geprint op verkeersborden, de oversteekplaats bij de school.
De officiële opening op 24 september 2014.
Bekijk foto’s en filmpjes van alle activiteiten die onder onze leiding op de J.B. Kanschool hebben plaatsgevonden.
AlleskAn voor beeldend cultuuronderwijs 